ZABORAVLJENI POKOLJ: Kako je sirotinja Zapadne Evrope donela PUSTOŠ I SMRT U BEOGRAD I ZEMUN

/
Prvi krstaški rat

Na poziv Pape Urbana II da se krene u rat protiv nevernika sa ciljem oslobođenja Hristovog groba, odazvalo se mnogo više ljudi nego što se i on sam nadao. Iako se misli da je ideja bila poslati vojsku koju bi praktično skrojili evropski monarsi iz svojih profesionalnih resusrsa, koje su olako koristili u međusobnim obračunima, krstaška struktura iz 1096. bila je drugačija.

Pozivu su se u najvećem broju odazvali siromašni – najniži sloj seljaka, gradska sirotinja, skitnice i secikese, čudaci, fanatici i očajnici svih vrsta. Potom su išle seoske porodice, sa decom i starcima, i u najmanjem broju to su bili vitezovi, iskusni ratnici koji su bili spremni za ozbiljna ratovanja.

U aprilu 1096. u Kelnu je okupljeno petesetak hiljada krstaša čiji izgled dovoljno opisuje činjenica da ih deo istoričara naziva “Sirotinjska vojska“. Nakon što su, valjda zagrevajući se za predstojeći poduhvat, skoro istrebili Jevreje u Kelnu i okolini, krive što je Hrist i završio u grobu koji kreću da oslobode, otpočeli su put u nepoznato, i to nekoliko meseci pre nego što je krenula i glavnina krstaške vojske.

U Zemunu

Zalihe koje su poneli iz Nemačke negde u današnjoj Vojvodini su već počele da se tope, a pred njima je bila zemunska pijaca, poznata po svojoj dobroj snadbevenosti. Kolona krstaša bila je duga nekoliko kilometara, a ispred nje su išli malobrojni oklopljeni vitezovi na konjima, njih oko hiljadu. Oni su prvi ušli u Zemun, gde su se snabdeli potrepštinama i iznajmili čamce koji su ih prevezli u Beograd.

Međutim, nekoliko vitezova je ostalo u Zemunu, odlučnih da provere glasine o kvalitetu zemunskih kafana. Naravno, upali su u problem sa domaćim stanovništvom. Vitezovi su završili goli, bez odeće i oklopa, isprebijani, te prosleđeni ostatku družine u Beogradu. Ponosni na svoje delo, ali i kao upozorenje ostalim krstašima da u Zemunu “nema zezanja”, oklope skinutih vitezova okačili su na Zemunsku tvrđavu.

Dok su vitezovi u Beogradu razmatrali da li da se vrate i osvete se gradu za poniženje, glas o događaju se proširio, i stigao do ostatka krstaške grupe, s tim da je rečeno da su svi vitezovi iz prethodnice pobijeni u Zemunu. Iako su odlučili da ne veruju u potpunosti glasinama, među krstaše se uvukla sumnja i strah od toga šta će se desiti u Zemunu.

“Druže, baci der ovu glavu u Savu”

Na samom ulazu u grad, nekoliko desetina hiljada krstaša je ugledalo oklope vitezova obešene na tvrđavu, što je mnogima bila potvrda priče da su vitezovi stradali. Nakon što je velika masa ljudi ušla na zemunsku pijacu, i ponašala se onako kako to masa obično i radi, sukob je bio neminovan.

Iako se ne slažu u pogledu povoda za sukob, istoričari tvrde da je sukob počeo naredbom francuskog viteza da se napadne stanovništvo grada. Iznenađene i preplašene, stanovnike je zahvatila panika.

Krstaši su nemilosrdno ubijali sve pred sobom, kako će to raditi i po gradovima Svete zemlje, bez obzira na pol ili uzrast. Otpor su pokušali da pruže vojnici i naoružani građani, ali su ubrzo pregaženi krstaškim mnoštvom.

Dok je jedna grupa stanovnika pohitala prema čamcima i spas potražila sa beogradske strane reke, drugi su se povukli na obližnje brdo Gardoš, odakle je uporno odbijala napade krstaša. Za svega nekoliko sati, ubijeno je oko 4000 stanovnika Zemuna, među njima mnogo žena, dece i staraca.

Krstaši su počeli temeljno pljačkati grad, uzimajući konje, ovce, stoku, žito, vino i ostale namirnice, dovoljne da snabdeju svoju celokupnu vojsku. Zemunska pljačka potrajala je nekoliko dana, dok krstaši nisu čuli da im se približava ozbiljna jedinica vojske koju je poslao ugarski car. Na brzinu su organizovali brodove koji su ostali sa zemunske strane, i spremali se da pređu u Beograd.

Stanovnici Beograda, koji su već čuli za strašni masakr u Zemunu, i nakon što su videli veliki broj leševa koji pluta Savom, odlučili su se za evakuaciju. Odred Vizantijske vojske, koji su većinom činili Bugari, kratko se suprotstavio krstašima na reci, ali se ubrzo povukao, i prepustio grad nadolazećoj masi.

Očistimo Beograd

Vojska se povukla u sledeći utvrđeni grad, iz koga je mogla dobiti pojačanje. Bio je to Niš. Za to vreme, u Beogradu, krstaši, bez otpora, nastavljaju sa pljačkom, tako da se već pojavljuju prve grupe onih koji su, zadovoljni plenom, počeli da se vraćaju u zemlje iz kojih su došli. Nakon celog dana otimačine, krstaši su spalili Beograd, i, uplašeni od mogućnosti da im je za petama ugarska vojska, produžili dalje ka jugu.

Nakon Beograda, put ih je vodio ka Nišu, istim pravcem samo suprotnim smerom puta koji se danas naziva “balkanska migrantska ruta“. Početkom jula, našli su se pred utvrđenim Nišom, tačnije na levoj obali Nišave. Armija prepuna profesionalnih prosjaka tražila je da joj se da hrane za sveti put koji je pred njima. Obzirom da su vesti o zlodelima krstaša već stigle do Niša, stanovnici nisu na njih blagonaklono gledali. Ipak su pristali da krstašima prodaju namirnice, ali pod uslovom da oni daju taoce, kao garant da će se uljudno ponašati.

Kako je trgovina prošla bez problema, jedan deo krstaša je već počeo da se udaljuje, kada je izbio sukob između lokalnog stanovništva oko grada i grupe nemačkih vitezova. Vitezovi su spalili nekoliko mlinova, nezadovoljni cenom pšenice, što je izazvalo revolt stanovništva. Vojska je istrčala iz garnizona pokušavajući da smiri sukob, ali se tada u njega uključuje i ostatak krstaške vojske, te dolazi do eskalacije.

Međutim, Niš je bio jako utvrđenje, i odolevao je svim napadima, čak i kada su postali izuzetno masovni. Susrevši se prvi put sa dostojnim protivnikom, sirotinjska vojska je padala kao pokošena.

Vojska je zauzela odbrambene položaje unutar gradskih zidina, a odbrani se priključilo i stanovništvo. Kako nisu imali opremu za opsedanje , krstaši su pokušali na silu i brojnost da zauzmu tvrđavu. Ali, otpor dobro opremljenih Nišlija bio je žestok, te su uspeli grad odbraniti, u tom procesu uništivši četvrtinu krstaške vojske. Ostatak se razbežao po okolnim brdima.

Nekoliko dana kasnije, došla su naređenja iz Carigrada da se ostatak krstaša okupi, i sprovede dalje prema maloj Aziji. Trubama su danima dozivane razbijene grupe krstaša, koje su potom krenule dalje pod vojničkom pratnjom, prvo do Sofije, a potom za Carigrad.

Turski usud

Sirotinjska vojska svoj kraj našla je u suludom napadu na Nikeju, pre nego što je glavnina krstaške vojske još i došla. Iznurena, izgladnela, izbezumljena vojska napala je dobro opremljene Turke Seldžuke, i u najvećoj meri je izginula.

Od mnogobrojnih zarobljenika, spasili su se samo oni čiji se put ka oslobođenju Hristovog groba završio prelaskom u islam, a i tada im je sudbina bila da budu prodati kao robovi u islamskom svetu.

Kraj “sirotinjske vojske“ nije bio i poraz krstaša, jer je za njima došla i prava krstaška armija, sastavljena od obučenih i opremljenih evropskih vitezova, koji su predstavljali dosta organizovanijeg i opasnijeg neprijatelja razjedinjenim islamskim državama od skupine prosjaka.

U istoriji ovaj pohod je danas poznat kao Prvi krstaški rat.

Autor teksta: Mladen Trbić