Ako mislite da su danas komplikovani, pogledajte ODNOSE FRANCUSKE I SRBIJE KROZ ISTORIJU… naučićete mnogo toga

Poseta predsednika Francuske Emanuela Makrona Srbiji samo je poslednja u nizu događaji iz i te kako burne (i duge) istorije odnosa naših država. A kakvi su bili ti odnosi?

Francuska i Srbija imale su kontakte još u srednjem veku. Kralj Uroš I Nemanjić oženio se princezom Jelenom Anžujskom oko 1250. godine. I, iako danas deo istoričara smatra da ona uopšte nije bila francuskog porekla, zapamćena je kao velika zadužbinarka i dobrotvorka, kao i suvladarka sa svojim sinovima – kraljevima Dragutinom i Milutinom.

Počeci zvaničnih odnosa

Najstariji sačuvani dokument koji svedoči o odnosu Srbije i Francuske je pismo Karađorđa upućeno Napoleonu u vreme borbi za oslobođenje od turske vlasti. Sačuvana je priča po kojoj je francuski vladar upravo vođu Prvog srspkog ustanka smatrao najvećim vojskovođom tog vremena, a o “maloj, ali hrabroj državi na Balkanu” pohvalno su govorili i onovremeni književnici Viktor Igo i Lamartin.

“Pozdravih okom i srcem ostatke ovih hrabrih ljudi, čije su odsečene glave postale kamen-temeljac nezavisnosti njihove otadžbine … Neka Srbi čuvaju ovaj spomenik! On će njihovu decu učiti koliko vredi nezavisnost jednog naroda, pokazujući im uz koju cenu su je njihovi očevi platili.”

— zapisao je francuski pesnik i akademik Alfon de Lamartin kada je prvi put prolazio kroz Srbiju i kraj Niša video Ćele kulu.

U moderno doba, Srbija i Francuska uspostavljaju zvanične diplomatske odnose nakon Berlinskog kongresa, 01. januara 1879. godine.

Od sredine 19. veka Francuska postaje ključna destinacija učenih Srba koji tamo odlaze na školovanje. Skoro da nema onovremene javne ličnosti iz naše zemlje koja neko vreme nije provela u Francuskoj obrazujući se. Na ovu zapadnu zemlje se u Srbiji gledalo kao na oazu prosvećenosti – državu filozofa i savremenih genija.

“Volimo Francusku kao što je ona volela nas”

Spomenik zahvalnosti francuskoj na kalemegdanu, Foto: Wikipedia/Djordje Stakić

Od tog vremena, Srbija i Francuska bile su saveznice u svim ratovima.

Tokom Prvog svetskog rata, Francuska je Srbiji slala naoružanje, sanitetski materijal i lekove. Posle golgote koju je srpski narod prošao povlačeći se preko Albanije, francuski brodovi su bili ti koji su sačekali izmoždene vojnike u Skadru i Draču i prevezli iz do Krfa. Odande, mnogi bolesnici, ali i deca i omladina, prevoženi su i smeštani u domove u Francuskoj, gde su lečeni i školovani, a onda vraćani u domovinu.

Bilo je to najslavnije vreme prijateljstva Srbije i Francuske – oporavljena Srbija je uz pomoć Francuske organizovala Solunski front, a na čelu ujedinjene oslobodilačke vojske koja je izbacila Bugarsku iz rata i dovela do konačnog sloma Austrougarske, nalazio se francuski general Franše d’ Epere.

Prijateljstvo Francuske i Srbije nastavljeno je i posle Velikog rata. Otvorena su predstavništva i kulturni centri srpsko-francuskog prijateljstva u Parizu i Beogradu, trgovalo se i putovalo, a veliki broj srpskih intelektualaca i dalje je na školovanje odlazio upravo u ovu zapadnu zemlju.

Beograd je jedini grad van Francuske koji nosi orden Legije časti! Orden je srpskoj prestonici dodelio lično general d’ Epere na svečanosti na Terazijama 30. januara 1921. Da svedoči o ovom velikom događaju, kao i pomoći koju je Francuska pružila Srbiji tokom Prvog svetskog rata i danas na Kalemegdanu stoji Spomenik zahvalnosti Francuskoj na kome piše: “Volimo Francusku kao što je ona volela nas”.

Tokom svoje posete Francuskoj, 9. oktobra 1934. godine, u Marselju je ubijen kralj Aleksandar I Karađorđević, a tada je smrtno ranjen i francuski ministar inostranih poslova Luj Bartua (više o ovom tragičnom događaju možete pročitati KLIKOM OVDE)

“Neka je večna slava Francuskoj koje više nema”

A onda je došao Drugi svetski rat… Srbija i Francuska i tada su bile na istoj strani, ali nakon 1945. godine sve se promenilo! Deo problema predstavljala je nacionalizacija imovine francuskih kompanija nakon stvaranja SFRJ, kao i suđenje Dragoljubu Mihailoviću kome su se protivile Sjedinjene Američke Države i naročito Francuska.

Diplomatski odnosi nikada nisu prekinuti, ali jesu zahladneli. Druga tačka razdora u jugoslovensko-francuskim odnosima je bio Alžirski rat za nezavisnost. Jugoslavija je bila prva država koja je priznala nezavisnost ove važne francuske kolonije.

Ipak, nakon te krize, odnosi su se postepeno normalizovali, a francuski predsednik Fransoa Miteran je čak proglašen počasnim građaninom Beograda 1983. godine.

I tako dolazimo do događaja iz poslednjih decenija 20. veka. Francuska je aktivno učestvovala u ratnim zbivanjima tokom raspada SFRJ, a kao članica NATO pakta bila je i jedna od država koje su bombardovale Jugoslaviju 1999. godine, iako ima podataka da se protivila napadima na civilne ciljeve, naročito beogradske mostove.

Tih dana Spomenik zahvalnosti Francuskoj na Kalemegdanu prekriven je crnim platnom. Umesto “Volimo Francusku kao što je ona volela nas”, tada je postavljen natpis: “Neka je večna slava Francuskoj koje više nema”.

Sudeći po komentarima na društvenim mrežama, upravo ovaj događaj, kao i činjenica da je Francuska među prvim državama priznala nezavisnost Kosova, najviše su uticali na odnos koji danas građani Srbije imaju prema ovoj zemlji.

“Peh” iz 2018. kada je tokom obeležavanja 100. godišnjice potpisivanja primirja u Prvom svetskom ratu u Parizu, kada je predsednik Srbije sedeo izvan zvanične tribine u Parizu, dok su oko domaćina ceremonije, predsednika Makrona bili predsednici savezničnih zemalja, ali i predsednici Bugarske i Turske, kao i nemačka kancelarka Angela Merkel, samo su upotpunili negativnu sliku.