ŠTA JE ZAPRAVO "ZABRAN"? Ključna lokacija iz "Kalkanskih krugova" u Srbiji je poznata OD DAVNINA

Ako gledate “Kalkanske krugove”, domaću seriju čija se druga sezona ovih dana emituje na javnom servisu, sigurno znate da se dobar deo radnje vrti oko misterioznog “zabrana”. Šta je zapravo ovaj tajanstveni prostor?

Za početak, “zabran” je termin koji na našim prostorima postoji od davnina. O tome svedoči činjenica da se može pronaći u rečniku Vuka Karadžića, kao i u mnogobrojnim narodnim pričama, ali pripovetkama i romanima iz 19. iz 20. veka.

Tako, u zbirci pesama “Tražim pomilovanje” Desanka Maksimović piše: “Za grabljivice i zveri oklevetane, za vukove što se kroz zabran stari, u letnje dane spuštaju smireno kao kardinali”. Stevan Jakovljević u “Srpskoj trilogiji” kaže: “Levo jedna polusrušena kuća, ispred mene zabran, a desno neka sveže iskopana zemlja”, dok Isidora Sekulić u “Kronici palanačkog groblja” navodi: “Po čitav dan, leti i zimi, luta ona kroz zabran, beži od sobe i onih koji su u sobi”.

“Zabran” se, pre svega, odnosi na šumski prostor na kome je zabrenjeno krčenje ili seča. Dalje, i u skladu sa imenom, to može biti i prostor kome je zabranjen pristup.

Termin se nalazi u većini rečnika, a prema definiciji iz “Rečnika srpskog jezika” Matice srpske iz 2011. “zabran” je “šuma, pašnjak ili lovište u koji je zabranjen pristup (sečenje drva, napasanje stoke, lov i dr)”.

Sinonimi su mu “gaj”, “lug”, ali i reči izvedene iz onoga što označava kao što su “branik” tj. “branjevina”. Ove reči su slovenskog porekla. Veruje se da su nastale na osnovu drevnih verovanja da bogovi i duhovi predaka žive u pojedinim šumama, pa da GAJE drveće u njima i BRANE njegovu seču.

U prošlosti, zabran je bio u državnom vlasništvu dok se u novije vreme termin odnosi i na privatne posede šuma koje su stoga zabranjene za raskrčavanje. Oni koji su ostali državni danas su obično izletišta. Jedno od najpoznatijih nalazi se kraj Obrenovca.