KRATKA ISTORIJA DUGOG SUKOBA: Šta je zapravo POJAS GAZE - gde se nalazi, čiji je i zašto je važan?

Gaze je komadić zemlje dugačak 41 i širok samo 10 kilometara, ali ovaj uski pojas teritorije uz Sredozemno more poprište je jednog od najkomplikovanijih i najkrvavijih sukoba u istoriji sveta.

Najnoviji sukob između Izraela i Hamasa poslednji je u nizu ratova u sukobu koji traje već više od 100 godina, a čiji koreni se zapravo protežu vekovima (pa i milenijumima) unazad.

Suština problema leži u činjenici da istu teritoriju kao svoju prapostojbinu doživljavaju i Palestinci i Jevreji, a jedan od glavnih “kamena spoticanja” i razlog mnogobrojnih sukoba je i Pojas Gaze.

Ako ste se pitali šta je to, gde se nalazi i zašto je toliko važan - evo odgovora…

Gde je i šta je Gaza?

Pojas Gaze je 41 kilometar dugačka i 10 kilometara široka teritorija na Bliskom istoku. Na severu i istoku okružuje je Izrael, na Jugu se graniči sa Egiptom, a izlaz na zapad joj je Sredozemno more.

Ovo je manji i teritorijalno izdvojeni deo delimično priznate države Palestine (veći deo je Zapadna obala) i dom je za oko 2 miliona ljudi (mada neki navode i brojku od 3 miliona). Sa ovolikim brojem stanovnika na teritoriji od samo 360 kvadratnih kilometara, reč je o jednom je od najgušće naseljenih područja na svetu.

Ne postoji kopneni ni vodeni put koji povezuje dva dela Palestine. Vazdušni prostor, morski prilaz, kao i sve granične prelaze, osim onog sa Egiptom, kontroliše Izrael. Većinu stanovništva čine Palestinci koji zbog visokih standarda koje zahteva Izrael uglavnom ne mogu da napuste ovu teritoriju. Reč je faktički o potpuno izolovanoj i zatvorenoj enklavi.

Bez prirodnih resursa, u Pojasu Gaze veći deo stanovništva nema svakodnevni pristup čistoj vodi. Vlada nestašica goriva i struje. Nezaposlenost pogađa polovinu stanovništva, a više od dve trećine zavisi od humanitarne pomoći.

Čije je sve (bila) Gaza?

Arheolozi su potvrdili da je teritorija koju danas znamo kao Pojas Gaze bila kontinuirano naseljena više od 5 hiljada godina. Na nalazištu Tel es-Sakan, otkrivenom 1998. pronađeni su ostaci utvrđenog kanaanskog grada koji datira od 3.200 do 2.000 godina pre nove ere.

Gaza je bila pod asirskom, vavilonskom i rimskom dominacijom, a najduže se zadržalo Tursko carstvo koje je gospodarilo tom teritorijom sve do svog raspada 1918. godine.

Nakon toga, Gaza je bila pod britanskom kontrolom pod mandatom Lige naroda i to stanje je potrajalo sve do 1948. Te godine osniva se država Izrael, Velika Britanija se povlači, a nakon Arapsko-izraelskog rata, Gaza je okupirao Egipat. U tom periodu formirano su i izbeglički kampovi u koje su došli Palestinci proterani sa teritorije na kojoj je stvoren Izrael.

Egipatska vojska držala je Pojas Gaze sve do tzv. Šestodnevnog rata 1967. godine kada Izrael okupira ovu teritoriju. To stanje je, uz povećano naseljavanje Jevreja i nekoliko krvavih sukoba, potrajalo sve do 1994. kada u Oslu predstavnici Izraela i Palestine postužu dogovor po kom Izrael dozvoljava stvaranje palestinske autonomne vlasti (kako u Pojasu Gaze, tako i u Zapadnoj obali).

Izrael se 2005. godine potpuno povukao iz Pojasa Gaze, iako je nastavio da kontroliše celokupno okruženje kao i promet robe, useljavanje i iseljavanje.

Za sve ovo vreme, u Pojasu Gaze jačaju ekstremno islamističke organizacije. Od 2007. vlast nad Gazom drži Hamas - islamistička i fundamentalistička organizacija koju najveći broj zapadnih zemalja smatra terorističkom organizacijom koja za krajnji cilj ima da uništi državu Izrael i koja je bila u sukobu i sa palestinskom vlašću u Zapadnoj obali.

Izrael je od tada pojačao blokadu Gaze, od 2008. do 2021. četiri puta je napadao, a duž čitave granice sagrađen je visok zid sa dosta brisanog prostora da bi se sprečili upadi terorista. Najnoviji napad Hamasa koji je izazvao novi sukob poslednji je u nizu sukoba koji od tada s vremena na vreme izbijaju u tom području.