Reč koja seje strah! Čuli ste je u seriji "CRNA SVADBA", a evo ŠTA ZAPRAVO ZNAČI "KATABAZA"

Foto: Printscreen/Wikipedia/Сергей Панасенко-Михалкин

Serija “Crna svadba” u fokus je ponovo stavila neke stare običaje, ali i zaboravljene reči. Na primer, da li znate šta znači “katabaza”?

Reč se mogla čuti već na kraju 1. epizode “Crne svadbe”. Mitar, lik kog tumači Slavko Štimac, nakon što izvrši masakr u selu i neposredno pre nego što puca sebi u glavu izgovara: “Katabaza!” Kasnije saznajemo da je istu reč izgovorio i sin inspektora Petra (Uliks Fehmiu) pre nego što se ubio, a iz konstataciju da “Počinje katabaza” izgovara je i monah Tihon (Toni Mihajlovski).

Šta zapravo znači “katabaza”?

“Katabasis” ili “katabaza” dolazi iz starogrčkog jezika, od reči “κατάβασις” sastavljene od reči “κατὰ” koja znači “dole” i “βαίνω” koja znači “ići”. U slobodnom prevodu označavala bi kretanje nizbrdo, spuštanje, potonuće ili - pad.

Termin je poznat u poeziji, psihologiji, retorici, ali i hrišćanstvu gde može označavati i silazak u podzemni svet.

Glavno značenje koje je za “katabazu” dao Oksfordski rečnik engleskog jezika opisuje “spuštanje” ili “vojno povlačenje” i pravi razliku u odnosu na “anabazu” koja bi označavala “uzdizanje”, “pomeranje na gore”. U Platonovom delu “Republika”, Sokrat priča o “spuštanju” u lučki grad Pirej, koji se nalazi južno od njegove rodne Atine. Nekoliko naučnika u ovome vidi aluziju na Odisejevo putovanje u podzemni svet.

Uopšte, katabaza kao “putovanje u podzemni svet” kao mit se može naći u različitim religijama širom sveta. Heroj ili božanstvo gornjeg sveta putuje u podzemni svet ili u zemlju mrtvih i vraća se, često sa predmetom potrage ili voljenom osobom, ili sa novostečenim znanjem. U grčkoj mitologiji, na primer, Orfej ulazi u podzemni svet kako bi Euridiku vratio u svet živih.

Sposobnost da još živ uđe u carstvo mrtvih i da se vrati, dokaz je izuzetnog statusa klasičnog heroja koji je više od običnog smrtnika. Božanstvo koje se vraća iz podzemnog sveta povezuje se sa eshatološkim temama kao što je poraz smrti i besmrtnosti.

Osim u pričama o najvećim grčkim junacima “katabazu” zatičemo i u religijama drugih naroda - u podzemni svet sišli su Oziris, Odin, Muhamed, kao i sam Isus Hrist.