Glave su u njegovo vreme letele kao na traci! SUROVI VOĐA NARODA koji je na svojoj koži osetio kako "revolucija jede svoju decu"

Advokat, principijelni revolucionar, nepokolebljiv, “idol naroda”, skromni vođa ali i kraljeubica, “novi Brut”, čovek terora, surov, mračan, neumoljiv. Ovo se može činiti kao neverovatan opis samo jednog čoveka, ali 18. vek iznedrio je jednog upravo takvog. Reč je o čoveku koji je bio jedna od najistaknutijih figura francuske revolucije – Maksimilijanu Robespjeru, najpoznatijem kao “nepodmitljivi”.

Maksimilijan Robespjer je rođen 6. maja 1758. godine u Arasu u Francuskoj. Pohađao je koledz u Parizu i za to vreme se upoznaje sa čuvenim filozofom Žan Žak Rusoom. Kralja Luja XVI, koga će kasnije poslati na giljotinu, pozdravio je govorom prilikom jedne njegove posete koledzu. Kralj je iz kočije slušao govor mladog Robespjera koji je stajao na kiši.

Postao je advokat 1781. godine i u Arasu nesebično zastupao i siromašnije i imao prilike da se uveri u selektivnu pravdu. Već 1789. godine postao je poslanik, tada, za mnoge potpuni anonimus, uskoro će postati udarna pesnica revolucije.

Veruje u ono što govori...

Jedan od poslanika, Mirabo, primetio je vrlo brzo: “Ovaj će ići daleko, jer veruje u ono što govori”.

A govorio je o potpunoj slobodi štampe, o ukidanju ropstva, o ravnopravnosti za sve, opštem pravu glasa... Zvali su ga nepotkupljivi. Stajao je na strani naroda, a protiv plemstva. Kada je 14. jula 1789. godine pala Bastilja, a revolucija se rasplamsala, mnogi su pozivali da se narod smiri, ali ne i Robespjer.

“Buna to je sloboda! Ne treba se varati, borba još nije završena”, govorio je.

Njegova doslednost ogleda se i u njegovom predlogu da se svima koji su činili Skupštinu iz 1789. godine zabrani da se kandiduju za novu Skupštinu, čime je i sebi zabranio ulazak u novu Skupštinu. Ipak, kontakt sa narodom održao je preko jakobinskog kluba. Kontakt “sa ulicom” mu je bio oduvek najbitniji, nosio je masku skromnog i doslednog vođe i našao zlatnu sredinu između plemića i prostog naroda.

“Luj mora da umre jer domovina mora da živi”

Deo revolucionara (žirondinci) zahtevao je preventivni rat protiv koalicije zemalja, neprijatelja Francuske revolucije i njenih tekovina. Robespjer je bio protiv jer “niko ne voli naoružane misionare”.

Kralj Luj XVI pokušava juna 1791. godine da pobegne iz Francuske sa porodicom ali je nadomak granice uhvaćen. Po izbijanju rata 1792. godine pruski vojvoda Braunšvajg objavio je proglas i zapretio da će razoriti Pariz ako se kralju nešto dogodi, čime mu je potpisao presudu.

Doneta je odluka o zbacivanju kralja i njegovom zatočenju nakon revolucije 10. avgusta 1792. godine. Nova Skupština (Konvent) u kojoj je sada bio i Robespjer ukinula je monarhiju 21. septembra 1792. godine i proglasila republiku. Otkriveno je da su se kralj i kraljica dopisivali sa stranim dvorovima u nadi da će ih njihove vojske, sa kojima je Francuska bila u ratu, vratiti na presto.

Rešeno je da se kralju sudi, iako je Robespjer bio za to da se kralj i bez suđenja pogubi. Sredinom januara 1793. godine izglasana je smrtna kazna za kralja koji je pogubljen 21. januara.

Okršaji među revolucionarima, Robespjer postaje svemoćan

Pritisak nestašica i rata protiv evropskih sila je rastao pa je i borba protiv unutrašnjih neprijatelja revolucije postajala surovija. Među revolucionarima dolazi do rascepa i borbe. Juna 1793. godine Robespjer se obračunao sa žirondincima, uhapsio njih 29. Jakobinci, su potpuno preuzeli vlast, počela je diktatura.

Žirondinsku pobunu širom Francuske gušio je Odbor javnog spasa i to sa posebnom žestinom od kada je u julu u njega ušao Robespjer. Donet je zakon o sumnjivima, a izdavana su i uverenja o dobrom građanskom vladanju. Obračun je tekao i među samim jakobincima. Danton, Demulan, Eber takođe vođe revolucije, sa saradnicima poslati su na giljotinu 1794. godine.

Za revolucionarni sud postupak je postao formalnost. Giljotina je postala čuvar vlasti jakobinaca. Revolucionarne komisije u provinciji sejale su strah pa je tokom proleća pohapšeno preko 100 hiljada, a pogubljeno 17 hiljada ljudi. Iako se Robespjer bunio protiv preteranog nasilja, posebno u provinciji, glave su padale lakše nego ikada.

Kapi koje su prelile čašu bile su svečanost u čast “najvišeg bića” juna 1794. godine kada se Robespjer pokušao da popularizuje novu, državnu veru i zakon od 22. prerijala kojim je teror dostigao neslućene razmere.

Robespjerov pad

Surovost režima počela je da ujedinjuje Robespjerove protivnike u trenutku kada se činilo da je najsigurniji na vlasti. Krajem jula u Konventu, Robespjeru i njegovom saradniku Sen Žistu, nije dozvoljeno da govore. Kad god bi to pokušali, galama poslanika bi ih u tome sprečila.

Počelo se pozivati na zatvaranje Robespjera. Konvent je prihvatio da ga uhapsi, ali su ga njegovi saborci iz pariske opštine oslobodili i odveli u opštinsku kuću. Robespjer je bio neodlučan. Nije znao da li da pozove sledbenike u napad na Konvent. Dok se on kolebao Konvent je stavio Robespjera van zakona i poslao ljude da ga zarobe. Trupe Konventa upale su u kuću tokom noći, Robespjer je ranjen i zarobljen sa saradnicima i 28. jula 1794. godine završio je na giljotini.

Zaneseni revolucijom, idealima i vlašću, Robespjer ali i drugi, više nisu videli oko sebe ljude, nego špijune, špekulante i izdajnike. Robespjer je ubeđivao sebe i druge da revolucionarna vlada sve što radi, radi za dobro naroda pa je za mnoge ostao čuvar tekovina revolucije u njenim najtežim vremenima.

Cena sloboda koju je narod zajedno sa svojim vođama platio, bila je ogromna.

Autor teksta: Marko Marinković, profesor istorije