ŠEST SAHRANA "PRVOG SRPSKOG SOCIJALISTE": Ko je čovek koji je jednom zaslužio grob na Slaviji?
/Na njega ste decenijama Beograđane najlakše mogli da podsetite tako što im kažete da je to “onaj čovek što ima spomenik na centru Slavije”. Ipak, nakon rekonstrukcije ovog trga to više nije istina, a stari socijalista dobio je novo mesto za koje mnogi ni ne znaju…
Trenutno u Srbiji postoje najmanje četiri stranke koje se izdaju za nastavljače dela Dimitrija Tucovića – od Socijalističke partije Srbije, Socijalističke narodne stranke i Srpske socijaldemokratske partije sve do Socijaldemokratske partije. Ipak, pitanje je koliko ljudi u Srbiji zapravo zna ko je bio Dimitrije Tucović.
Prvi srpski socijalista
Dimitrije Tucović je bio istaknuti vođa i teoretičar socijalističkog pokreta u Srbiji, osnivač Srpske socijaldemokratske partije, pokretač i urednik “Radničkih novina” i “Borbe”.
Bio je rodom Zlatiborac, ali je već kao sedamnaestogodišnjak stigao u Beograd početkom XX veka. Već tada je bio pristalica socijalističkih ideja, a one su se u školi, gde je upoznao istomišljenjike, samo razvile.
Tokom 1902. i 1903. bio je na organizator nekoliko demonstracija protiv vladavine kralja Aleksandra Obrenovića zbog kojih je morao da napusti Srbiju i pređe prvo u Zemun, a zatim u Beč. Ironično, ovo se dogodilo samo nekoliko nedelja pre Majskog prevrata u kojem je kralj ubijen.
Tucović se potom vratio u Srbiju i 2. avgusta 1903. u Beogradu osnovao prvu socijaldemokratsku stranku u Srbiji – Srpsku socijal-demokratsku partiju (SSDP). Takođe, istog dana osnovan je i prvi sindikalni pokret u Srbiji – Radnički savez. Ubrzo potom Tucović je pokrenuo list “Radničke novine”, čiji je bio urednik.
U godinama koje su usledile Dimitrije je diplomirao prava na Beogradskom univerzitetu i otišao na specijalizaciju u Berlin. Ipak, kriza u radničkom pokretu naterala ga je da se vrati ne ostvarivši san o doktoratu. Posle ovoga Tucović se potpuno posvetio stranci i sindikalnom pokretu.
Oštar kritičar i veliki patriota
Dimitrije je uspeo da SSDP afirmiše u međunarodnom radničkom pokretu. Bio je organizator i vođa Prve balkanske socijalističke konferencije održane u Beogradu januara 1910. godine, na kojoj su prisustvovali predstavnici sa prostora Bugarske, Rumunije, Crne Gore, Turske, Makedonije i slovenskih oblasti Austrougarske.
Učestvovao je na Međunarodnom socijalističkom kongresu u Kopenhagenu na kojem je veoma oštro kritikovao politiku Austrougarske prema Bosni i Hercegovini i stav austrougarske socijaldemokratije koja je podržavala svoju vladu.
Godine 1914. ponovo je otišao u Berlin u ponovnom pokušaju da doktorira.
A onda se dogodio Prvi svetski rat…
Dimitrije Tucović se vratio u Srbiju i dobrovoljno stupio u vojsku. Poginuo je tokom Kolubarske bitke, u borbama sa austrougraskom vojskom u blizini Lazarevca, 20. novembra 1914. kao rezervni kapetan druge klase.
– Neću ni sada, kao što nisam nikada, ni pomišljati da sebe sklanjam od sudbine koja prati ceo narod – napisao je Dimitrije Tucović, uoči smrti, ocu.
Šest sahrana za Dimitrija Tucovića
Foto: Wikipedia/Goldfinger
Prema pisanju Politike od pre nekoliko godina, Dimitrije Tucović je prvo sahranjen na mestu gde je poginuo usred Kolubarske bitke, u blizini sela Ćelije. Nedugo zatim, telo Tucovića preneto je na groblje u obližnjem selu Šušnjar, ali ni tu se nije dugo zadržalo. Po naređenju okupacionih vlasti, 1916. formirano je vojničko groblje u Lazarevcu pa je Tucović opet otkopan i, sa ostalim vojnicima palim u Kolubarskoj bici, prenet.
“Prvi srpski socijalista” tu je konačio nekoliko decenija, ali to ipak nije bio kraj njegovih putešestvija.
Godine 1939. započeta je ekshumacija ostataka srpskih i austrougarskih vojnika sa vojničkog groblja, pa je deo kostiju, među kojima su bili i ostaci Tucovića, prenet u nedovršenu kriptu Hrama Svetog Dimitrija u Lazarevcu.
Novembra 1949. godine, povodom tridesetpete godišnjice od pogibije, ostaci su preneti na Trg Slavija u Beogradu, koji je tada poneo njegovo ime. Bila je to peta sahrana Dimitrija Tucovića i za dugi niz godina, činilo se - poslednja.
Međutim, sudbina se ponovo poigrala sa ovim čovekom. Prvo je odlukom Skupštine Grada Beograda počev od 2004. mnogim ulicama vraćen stari nazivi, pa je i Trg Dimitrija Tucovića ponovo postao Trg Slavija.
A onda je poslednjom rekonstrukcijom Slavije stari socijalista ponovo “krenuo na put”. Posmrtni ostaci Dimitrija Tucovića premešteni su u Aleju velikana 15. decembra 2016. uz državne i vojne počasti. Ovo je bila njegova šesta (i za sada poslednja) sahrana.
Što se biste tiče, po kojoj je trg decenijama bio prepoznatljiv, ona je vraćena na Slaviju, ali ne na centralni deo, na kome se sada nalazi fontana, već na novoformirani plato sa strane.
